नेपालमा बसाइसराइको कारण संसारका अन्य क्षेत्रहरूमा जस्तै मूलतः उस्तै छ । अन्तर्राष्ट्रिय श्रम आप्रवासनका केही कारणहरूमा गरिबी, रोजगारीका विकल्पहरूको अभाव, कृषि उत्पादनमा कमी र राष्ट्रमा द्वन्द्वहरू समावेश छन् । नेपाल वरपरका धेरै गाउँमा श्रम पलायन अर्थात् विदेशमा रोजगारीको खोजीमा केही समयका लागि छाडेर केही नगद लिएर फर्किनु र अर्कै ठाउँमा बसेको ज्ञान समाजको संस्कृतिमा गाँसिएको पाइन्छ । साथीभाइ, परिवार र शुभचिन्तकहरूको प्रभावबाट पनि अन्तर्राष्ट्रिय श्रम आप्रवासन प्रवद्र्धनमा निकै फाइदा पुगेको देखिन्छ ।
छिमेकी मुलुक भारत र चीनको बीचमा रहेको सानो हिमाली राष्ट्र नेपालले राम्रो अवसर र गुणस्तरीय जीवनयापनको खोजीमा देश छाड्ने युवाहरूको निरन्तर प्रवाह देखिएको छ । युवा नेपालीहरू देश छाड्ने प्रवृत्ति नयाँ होइन, तर पछिल्ला वर्षहरूमा यसले देशको ब्रेन ड्रेन र भविष्यका सम्भावनाहरूबारे चिन्ता बढाएको छ ।
साधारणत : भनिन्छ विदेश जाने मौका पाउनुभयो र त्यसलाई सदुपयोग गर्नुभएन भने ठूलो गल्ती गर्नुभयो भनिने चलन आयो । विदेश आज पनि शिक्षित, निराश र बेरोजगार रहेका अधिकांश नेपालीहरूले कुनै पनि दिन विदेश जान रोज्छन् । यहाँ जवाफ दिने अधिकांश व्यक्तिहरू ती हुन् जससँग कुनै पनि कारणले फर्किनुको विकल्प हँुदैन । करिब ८० प्रतिशत जवाफहरूले सस्तो, बासी, सस्तो खाना, परिवार, इत्यादिको बारेमा कुरा गरिन्छन् । तर, सत्य भनौं भने पश्चिमी देशमा जीवन राम्रो छ भनिन्छ । पक्कै यो जनमत बन्ने अवसर बनाउने होइन । आज कुनै नेपालीलाई देशद्रोही, राष्ट्रद्रोही, ‘हामीलाई तिम्रो खाँचो छैन’, ‘त्यहाँ मात्रै बस्नुहोस्’ आदि भन्ने कुरा छैन । इमानदारीपूर्वक यो सोचको क्षितिजले नयाँ उचाइ लिएको छ ।
नेपालमा खुसी हुनुहोस् !
यदि तपाईं नेपालमा हुनुहुन्छ भने खुसी हुने प्रयास गर्नुहोस्, ‘के हुन्थ्यो’ भनेर सोचेर दुःखी जीवन जिउनुको कुनै अर्थ छैन । विदेशमा नयाँ संस्कृति, मानिसहरू र तिनीहरूको अन्तरक्रिया गर्ने तरिका, खाना र मौसम जस्ता धेरै कुराहरूमा समायोजन गर्नुपर्ने हुन्छ ।
विदेशमा कार्य जीवन सुधारिएको हुन सक्छ । त्यहाँ पारस्परिक सम्मानको भावना हुन्छ, र कुटिल राजनीति र पछाडि छुराको लगभग पूर्ण अनुपस्थिति रहेको देखिन्छ । जिम्मेवारीहरू सेट गरिएका हुन्छन्, समय व्यवस्थापन उत्कृष्ट छ र दैनिक शान्ति मा उद्देश्यको भावना छ ।
व्यक्तिगत स्वतन्त्रता
विदेशमा व्यक्तिगत स्थान र स्वतन्त्रताको सम्मान छ जुन नेपालका बहुसंख्यक जनता चाहन्छन्, तर लड्न धेरै डराउँछन् । ग्लोबल एक्सपोजरका कुरा हुनु पर्छ । यद्यपि हामी विदेश र त्यहाँका शहरलाई मायाँ गर्छौं, तर, त्यो हाम्रो घर होइन † जसरी सबैभन्दा महँगो होटल सुइटहरू हाम्रो सामान्य घरको न्यानोपनसँग मेल खान सक्दैनन् । धेरैको विदेशमा ठूला परिवार भए पनि धेरैको परिवार नेपालमा छ । विदेशमा हुँदा, तिनीहरूले विवाह, बच्चा स्नान, विवाह समारोह, पवित्र ब्रतबन्ध समारोह, जन्मदिन र यस्तै अन्य कुराहरू मिस गर्दा सम्बन्धहरू गुमाउँछन् ... पैसाको अर्थ चाहिन्छ । धनको फाइदा के हो, जब एकजना व्यक्तिको पारिवारिक सम्बन्धहरू छुटेको हुन्छ ?
परिवार संग: अर्कै रमाईलो
आज समग्रमा हामी आफ्नै देशमा र्छौं, हाम्रो परिवारसँग, नेपाली चाडपर्वहरू पूर्ण उत्साहका साथ मनाउने, आनन्द लिने, स्वादिष्ट नेपाली परिकार खान्छौं । गुड्ने भन्दा उड्ने धेरै भए, बस पार्क भन्दा विंमानस्थलमा भीड बढी देखिने भयो । नेपालीको महान चाड दशैँ तिहारमा पहिले गाउँ जानेमा अब विदेश जाने परम्पराको उल्टो गति हुन थाल्यो । देशमा गृहयुद्ध छैन, कसैले लखेटेको छैन, सर्वस्वहरण गरेको छैन, तर एयरपोर्टमा बाहिर जानेको जुलुस दिनप्रतिदिन बढ्दैछ । यो गतिलाई बाध्य पारेर हैन, आकर्षण देखाएर रोक्न सक्नुपर्छ, देश बनाउन सकिन्छ । विश्वका गरिब राष्ट्र हेर्दाहेर्दै कहाँको कहाँ पुगे, हामी किन अघि नबढ्ने ? कुर्सी–द्रव्य खेल रोकौं, नेपाल सुन्दर र समृद्ध हुनेछ ।
यदि तपाइँ कुनै पनि विदेशी देशमा यात्रा गर्न र बस्न पाउनुहुन्छ भने कृपया त्यो अवसरको पूरा उपयोग गर्नुहोस् । राम्रो पैसा कमाउनुहोस्, यदि तपाईं सक्नुहुन्छ भने धेरै, तर सधैं सम्झनुहोस् कि तपाईंले आफ्नो जीवन र भविष्यलाई कुन हदसम्म सम्झौता गर्दै हुनुहुन्छ ? जान्नुहोस् कति पैसा पर्याप्त छ किनकि यसको कुनै अन्त्य छैन । तपार्इंले एउटा मात्र जीवन पाउनुहुन्छ .. यसलाई कसरी सन्तुलनमा राख्ने जान्नुहोस् । कुन संस्कृतिले तपाईंलाई सुहाउँछ र तपाईंका छोराछोरीलाई कस्तो संस्कृतिको साथ हुर्काउन चाहनुहुन्छ भन्ने स्पष्ट रूपमा कल्पना गर्नुहोस् ।
विश्वास गर्नुहोस्, नेपाली केटाकेटीहरू धेरै स्मार्ट छन् र नेपाली शिक्षा र सांस्कृतिक दृष्टिकोणले उनीहरू जहाँ पनि उत्कृष्ट हुन सक्छन् र उनीहरूसँग प्रतिस्पर्धा गर्ने जो कोहीलाई हराउन सक्छन् । जब हाम्रा बच्चाहरू छन् उनीहरूले गर्व नेपाली नागरिक होस् र हाम्रो समृद्ध संस्कृतिको लागि एक्सपोजर होस् र परिवारका सदस्यहरू, आफन्तहरू र नजिकका र प्रियजनहरूबाट सबै स्नेह पाएर हुर्काउनुपर्छ ।
नेपालबाट दक्ष, पेशागत र श्रमिकको विदेशमा बढ्दो आप्रवासनले देशको विकासमा ठूलो खतरा खडा गरेकोले यसले धेरै प्रश्नहरू अनुत्तरित बनाउँछ । के हामी आफ्नो सीप आफैलाई सेवा गर्न नसक्ने गर्दैछौं ? के हामी आफैंलाई राम्रो बनाउन सिक्दैछौं ? मानव पुँजीको उडान अर्थात् पुँजी तथा मानव स्रोत, जसलाई सामान्यतया “ब्रेन ड्रेन’’ भनिन्छ, राम्रो अवसरहरूको खोजीमा दक्ष र व्यावसायिक व्यक्तिहरूको बसाइ सर्ने संकेत गर्दछ ।
नेपालमा बेलाबखत सरकारले युवालाई विदेश पलायन हुनबाट रोक्ने कुरा सार्बजनिक भए तर ती व्यवहारिक समेत भएनन् । सरकारलाई मात्रै होइन हरेक नेपालीलाई थाहा छ कि विदेशमा श्रम बेचे कामदार मात्रै भइन्छ तर स्वदेशमै पसिना बगाए आफैँ मालिक बन्न सकिन्छ । तर, दुर्भाग्य नेपालमा बसेर केही हुँदैन भन्ने गलत मान्यता अझै पनि हावी भएको छ ।
यसै सन्दर्भमा, एसईई उत्तीर्ण गरेका युवा प्लस टु पनि नपढ्दै विदेशको सपना देख्न थाल्ने मानसिकता छ । देखासिकी होस् वा बाध्यता, अभिभावकहरु नै युवापुस्तालाई विदेश जान प्रोत्साहित गरिरहेको कटु वास्तविकता हाम्रो सामु छन् । त्यसर्थ, वैदेशिक रोजगारीको सपनाले मनमा जरो गाडेपछि युवापुस्ता गाउँ–शहरमा अडिनै नसक्नेजस्ता भएका छन् । (क्रमशः) (साँघु साप्ताहिक, २०८१ वैशाख ३)
प्रतिकृया दिनुहोस