महाकवि लक्ष्मी प्रसाद देवकोटाले, ‘के नेपाल सानो छ’ भन्ने निबन्धमा लेखेका छन्,”...यहीँ सब आबहवा पाइन्छन्, यहीँ छन् बेबिलोनका ह्याङगिङ गार्डेन्स– झूलन बाग, यहीँ छन् तीन सय नायगरा फल्स, चीनको पर्खाल सात आश्चर्यमा गन्नेले यी नेपाली किनारका महान् पर्खालमा चमत्कार नदेख्नु नेपाली नहुनुको अन्धता हो । चाँदीको झल्झलाउँदो गौरीशंकर महल नजरसामुन्ने नै छँदै छ । यहाँ के छैन ? मलाई आश्चर्य लाग्छ, के छैन ? स्वर्ग यसैमाथि छ, नरक यसैतल छ ।
परमेश्वर यहीँ दिनभरिभरि र मानव आत्मा यहीँ वरिपरि, आकाशको अन्ततामा विशाल नक्षत्रहरु यसकै अगाडि जुनकीरी झैं नाचिरहेका छैनन् ? तब म फेरि दोहो¥याउँछु–यहाँ के छैन ? स्वर्गको चमत्कार कि पृथ्वीको परिपूर्णता ?
विदेश भनेको सपना हो ! एउटा कता–कताको कथा हो ! नदेखेकै झिलिमिली हो, अस्पष्ट अग्राह्य बाहिरी कुरा हो । जो मेरो क्षितिजभित्र पर्दैन, त्यससँग मेरो नजरको के नाता । कति थोरै नेपालवासी सम्झँदा हुन् कि यो नेपाली तारामण्डले अर्धगोलाबाहिर कुनै दुनियाँ छ ? मेरो स्वदेश नै मेरो विश्व हो । विपना हो ! मेरो सत्य हो ! एउटै खँदिलो अस्तित्व हो ।
“जब म विदेशमा हुन्छु, तब बोलचित्र र नाटक हेरिरहेको हुन्छु । जब म स्वदेशमा हुन्छु, म जीवन अनुभव गरिरहन्छु ।’’
बसाई सराई : नैसर्गिक अधिकार
मानिसहरूलाई बसाई सराई गर्ने अधिकार छ, यो नैतिक मुद्दा हुनु हुँदैन । हामी सबै व्यक्ति हौं र हामी आफ्नै छनोटहरू गर्छौंं । हाम्रो अस्तित्वको प्रारम्भदेखि नै मानिसहरू बसाइँ सर्दै आएका छन् । अफ्रिका छोड्दा पहिलो ठूलो बसाइँसराइ भएको थियो ।
होइन, विदेश नगएर कुनै गल्ती गर्नुभएको छैन । यो भन्न सजिलो छ तर पुष्टि गर्न गाह्रो छ । कारण यो हो कि हामी सँधैं सोच्दछौं कि अरूले राम्रो गरिरहेका छन् । केही व्यक्तिको मत अनुसार विदेश जाने मौका पाउनुभयो र त्यसलाई सदुपयोग गर्नुभएन भने ठूलो नभई गल्ती गर्नुभयो । आज पनि शिक्षित, निराश र बेरोजगार रहेका अधिकांश नेपालीहरूले कुनै पनि दिन विदेश रोज्छन् । यहाँ जवाफ दिने अधिकांश व्यक्तिहरू ती हुन् जससँग कुनै पनि कारणले फर्किनुको विकल्प थिएन ।
करिब ८० प्रतिशत जवाफहरूले सस्तो दासी, सस्तो खाना, परिवार, इत्यादिको बारेमा कुरा गर्छन् तर सत्य भनौं भने पश्चिमी देशमा जीवन राम्रो छ । पक्कै यो जनमत बन्ने होइन र मलाई देशद्रोही, राष्ट्रद्रोही, ’हामीलाई तिम्रो खाँचो छैन’, ‘त्यहाँ मात्रै बस्नुहोस्’ आदि भनिन्छ तर इमानदारीपूर्वक यो सोचको क्षितिजले नयाँ उचाइ लिएको छ ।
यदि तपाईं नेपालमा हुनुहुन्छ भने खुसी हुने प्रयास गर्नुहोस्, ’के हुन्थ्यो’ भनेर सोचेर दुःखी जीवन जिउनुको कुनै अर्थ छैन ।
नेपालसँंग सबै कुरा छ । जताततै समस्या छन् । उस्तै वा फरक । सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कुरा नेपालसँग बलियो मूल्यमान्यता, नैतिकता र आध्यात्मिकता छ– खुशीको लागि सबै आधारभूत सामग्रीहरू । यो पश्चिममा भेट्टाउन गाह्रो छ । मेरो विचारमा अरू सबै कुराको लागि यो त्याग गर्न इच्छुक व्यक्तिहरू विदेशमा बस्छन् । जो छैनन्, कि जाँदैनन् वा फर्केर आउँदैनन् ।
विदेश नगएर आफूले केही गुमाएको महसुस गर्ने व्यक्तिहरू वा त्यहाँका ठूला कुराहरू सुनिरहन्छन्, कृपया विश्वस्त महसुस गर्नुहोस् कि नेपाल बलियो प्राचीन बुद्धि र मूल्यमान्यता भएको सुन्दर देश हो । यहाँ धेरै हुन सक्छ । नेपालीहरूले विभिन्न क्षेत्रमा अमेरिका जस्ता देशहरूमा राम्रो काम गर्नुको एउटा कारण छ । यो बुद्धि मात्र होइन । यो एक फरक प्रकारको व्यवस्थापन र नेतृत्व कौशल हो ।
विदेश भनेको सपना हो ! एउटा कता–कताको कथा हो ! नदेखेकै झिलिमिली हो, अस्पष्ट अग्राह्य बाहिरी कुरा हो । जो मेरो क्षितिजभित्र पर्दैन, त्यससँग मेरो नजरको के नाता । कति थोरै नेपालवासी सम्झँदा हुन् कि यो नेपाली तारामण्डले अर्धगोलाबाहिर कुनै दुनियाँ छ ? मेरो स्वदेश नै मेरो विश्व हो । विपना हो ! मेरो सत्य हो ! एउटै खँदिलो अस्तित्व हो ।
हामीले नेपालमा जे सिकेका छौँ त्यसलाई छुट नदिनुहोस् । धेरै मानिसहरू भन्छन् कि हामी अमेरिकामा व्यापार वा व्यावसायिकताको बारेमा राम्रोसँग सिक्न सक्छौं । हरेक देशको राम्रो र नराम्रोको आफ्नै संस्करण हुन्छ । किन तिनीहरू जस्तै बन्ने ? किन हामी जस्तो हुन सक्दैनौं ?
भूमण्डलीकरणको आजको समयमा मविवि शाहको रचना, नाति काजीको संगीत, दीप श्रेष्ठको स्वरमा : नजाऊ नजाऊ नजाऊ नजाऊ छोडी यो देश आमालाई रुवाएर बोलको गीत आजको नेपालको सन्दर्भमा पूर्णसत्य नभए पनि आंशिक सत्य बनेको छ ।
“नविर्स जन्मेको ठाउँ आफूलाई छकाएर
नजाऊ छोडी यो देश धोई देऊ दुःख आमाको पसिनाले बगाएर...२
चुकाऊ दुधको भारा मेहनतले कमाएर
नजाऊ छोडी यो देश आमालाई रुवाएर
नविर्स जन्मेको ठाउँ आफूलाई छकाएर
नजाऊ छोडी यो देश नपार देश यो खोक्रो ऐश्वर्य उतारेर...२
नसुम्प देश अर्कालाई आफ्नो स्वार्थ पु¥याएर
नजाऊ छोडी यो देश आमालाई रुवाएर
नविर्स जन्मेको ठाउँ आफूलाई छकाएर नजाऊ छोडी
यो देश नपार आमाको छाती छिया छिया टुक्राएर...२
उठाऊ देशको झण्डा स्वर्गलाई छुवाएर नजाऊ छोडी यो देश आमालाई रुवाएर
नविर्स जन्मेको ठाउँ आफूलाई छकाएर नजाऊ छोडी यो देश ।
नकारात्मक संकेत
स्वदेशमा काम नपाएपछि औसतमा दैनिक २ हजारभन्दा बढीको संख्यामा युवा विदेसिनु हाम्रो जस्तो जनसंख्या भएको मुलुकका लागि राम्रो संकेत होइन । तीन करोड हाराहारी जनसंख्या भएको मुलुकमा महिनाकै ६० हजारभन्दा बढीले देश छोड्नु कुनै पनि कोणबाट राम्रो होइन । तर, त्यही भइरहेको छ । चालु आर्थिक वर्षको पहिलो महिना साउनमा वैदेशिक रोजगारीमा जानका लागि नयाँ र पुनः गरी ५५ हजार ५ सय ७५ जनाले श्रमस्वीकृति लिएका थिए ।
श्रम सम्झौता :
नेपालले करिब १ सय ४० मुलुकका लागि श्रम गन्तव्य खुला गरेको छ । युवा विदेशतिर लागेपछि स्वदेशमा कामदारको अभाव भएको छ । युवा विदेसिनुको एउटै मात्र सकारात्मक पक्ष रेमिटेन्स भित्रिनु हो । पछिल्ला केही वर्षदेखि रेमिटेन्सकै कारण सर्वसाधारणको दैनिक जीवन र अर्थतन्त्र चल्न सकेका छन् । नत्र सर्वसाधारण र सरकार दुवैको अवस्था भयावह हुने थियो । (साँघु साप्ताहिक, २०८० चै २६)
प्रतिकृया दिनुहोस