मिस नेपाल कति महत्त्वपूर्ण छ ? ठीक छ ! यो प्रश्नको जवाफ दिनु अघि ‘कसलाई महत्त्वपूर्ण छ ?’ भनी सोध्नु उपयुक्त होला। किनभने महत्त्वको डिग्री व्यक्तिदेखि व्यक्तिसम्म, विशेष गरी केटाहरूदेखि केटीहरू र केटीहरूदेखि महिलासम्म फरक हुन्छ।
केटाहरूभन्दा केटीहरूको लागि यो स्पष्ट रूपमा बढी महत्त्वपूर्ण छ, किनभने यो नै प्लेटफर्म हो जहाँ उनीहरूले उडान भर्ने र राष्ट्रिय मान्यता प्राप्त गर्ने आफ्नो सपनालाई साकार गर्न सक्छन्। यस प्रतियोगितामार्फत उनीहरूलाई शारीरिक, मानसिक र शैक्षिक रूपमा अघि बढ्न प्रेरणा मिल्छ।
श्रीच्छा प्रधानले आफू समस्या समाधान गर्न नभई समाधान खोज्न लागेको कुरा स्पष्ट पार्छिन्: “म कुनै समस्या पत्ता लगाउन परियोजनाको लागि वरिपरि घुम्ने छैन ताकि म त्यसलाई समाधान गर्न मद्दत गर्न सकूँ। म पर्याप्त समाधान भएको ठाउँमा अनुसन्धान गर्न जाँदैछु जुन म संसारमा लैजान सक्छु र भन्न सक्छु कि त्यो नै मुख्य कुरा हो।”
जबकि यो विवाहित युवतीहरू र महिलाहरूको लागि कम महत्त्वपूर्ण हुन सक्छ, किन भने यो केवल अविवाहितहरूका लागि लक्षित हुन्छ र उनीहरूले प्रतियोगितामा भाग लिन सक्दैनन्, साथै विजेताले प्राप्त गर्ने सुविधाहरूको आनन्द लिन पाउँदैनन्।
त्यस्तै गरी, यो ठूला कम्पनीहरू र व्यवसायहरूको लागि महत्त्वपूर्ण हुन सक्छ, किनभने उनीहरूले आफ्नो मोटो विज्ञापन पाउन सक्छन्, धेरै नाफा र ग्राहकहरू तथा सार्वजनिक प्रशंसा कमाउन सक्छन्। त्यसैले, महत्त्वको डिग्री विभिन्न वर्ग अनुसार संलग्न व्यक्तिदेखि व्यक्तिसम्म फरक हुन्छ।
सरसरी हेर्दा, नेपालमा सन् २००३ मा एक भव्य फिनाले समारोहमा नेपाली रकस्टार अभया सुब्बाले एकल गायन प्रस्तुत गरेकी थिइन् भने अन्य मनोरञ्जनात्मक कार्यक्रमहरू समेत प्रस्तुत गरिएको थियो। ‘आज किन’ बोलको गीत गाउँदै अभयाले प्रस्तुति दिएकी थिइन्। उनको गायकीमा प्रतिस्पर्धीहरूले पनि नृत्य गरेका थिए। समारोहमा नेपाली फेसन, फिल्म र संगीत क्षेत्रका सेलिब्रिटीहरूको बाक्लो उपस्थिति थियो। २४ जना सेमिफाइनलिस्ट सुन्दरीहरूले उपाधिका लागि प्रतिस्पर्धा गरेका थिए।
नेपालमा मिस नेपालको आयोजना द हिडन ट्रेजरले प्रत्येक वर्ष गर्दै आएको छ। पोल्ट्री तथा एग्रिकल्चर व्यवसायी राजीव र रसिला प्रधानकी एक्ली सन्तान श्रीच्छा प्रधानले २०२३ वर्षको ‘मिस नेपाल वर्ल्ड’ को ताज पहिरिन सफल भएकी थिइन्।
वातावरणीय अध्ययनमा, विशेष गरी जैवविविधतामा, अध्ययनले उनको लागि स्पष्ट दिशा प्रदान गर्यो। अमेरिकामा अध्ययन गर्दा उनले “अध्ययन गर्न चाहेको सबै कुरा अध्ययन गर्न” प्रोत्साहन पाइन्, जसले उनलाई विज्ञानमा केन्द्रित हुन मद्दत गर्यो।
यद्यपि, वातावरणप्रतिको आफ्नो प्रेमबारे उनी भन्छिन्, “त्यो भावना हो, त्यो दया हो जुन मेरो कुकुरले मलाई देखायो।” आफ्नो उद्देश्य पत्ता लगाउन ताराहरूसँग कुरा गरेको अनुभव उनी बाँड्छिन् र श्रीच्छा प्रधान भन्छिन्—“यो वन्यजन्तुभन्दा धेरै हो, यो हाम्रो पहिचान हो, हामी यससँग धेरै अन्तरसम्बन्धित छौं।”
श्रीच्छा प्रधानकाे नेपाल फर्किने निर्णय व्यक्तिगत र भावनात्मक दुवै थियो। विदेशमा तीन वर्षको कार्य अवसर गुमाउनुको सट्टा आफ्ना आफन्त र विशेष गरी ११ वर्षे कुकुरसँग समय बिताउन रुचाउनु एउटा पाल्तु जनावरप्रतिको प्रेम हो भन्नु अत्युक्ति नहोला।
उनको हजुरआमाको निधनले उनलाई एक ठूलो पछुतो महसुस गरायो: “त्यो फोन कलको भोलिपल्ट उहाँ बित्नुभयो र म एक्लै विदेशी भूमिमा थिएँ-त्यो ठूलो पछुतो बोकेर बाँच्न असमर्थ।” त्यसपछि श्रीच्छा प्रधानलाई “घर फर्किने उच्च समय हो” भन्ने बोध भयो।
‘मिस नेपाल’ यात्रा कसरी सुरु भयो भन्नेबारे श्रीच्छा प्रधानले भनिन्, “एक दिन बा (मेरा हजुरबुवा) ले कान्तिपुरमा ‘मिस नेपाल’ का लागि दरखास्तको विज्ञापन देख्नुभएछ। मेरो सोच भने दिगो वातावरणमा काम गर्ने थियो। साथै, ‘मिस नेपाल’ तिर सोचेकै थिइन, तर म पूर्व ‘मिस नेपाल’ श्रृंखला खतिवडाको ‘ब्युटी विथ पर्पस’ को कामबाट प्रभावित थिएँ। बा ले भनेपछि मेरो लक्ष्य प्राप्तिका लागि ‘मिस नेपाल’ अझ फराकिलो र उपयुक्त प्लेटफर्म हुन सक्छ भन्ने लाग्यो। त्यसैले मेरो यात्रा त्यतै मोडियो।”
श्रीच्छा प्रधान आफ्नो जीवनको उद्देश्य र जुनूनलाई पूर्ण रूपमा पछ्याउने महत्त्वमा जोड दिन्छिन्। उनको प्रारम्भिक इच्छा जनावरहरूको कल्याण र वातावरणीय संरक्षणमा थियो: “म सायद पशु चिकित्सक बन्ने थिएँ, म रूखहरू बचाउने व्यक्ति बन्ने थिएँ, म त्यही गर्न चाहन्थें।”
उनका अनुसार यो साहस र सुअवसर दुवैको कुरा हो: “यो साहसको कुरा हो, जुनून र उद्देश्यलाई पूर्ण रूपमा पछ्याउनु पनि एउटा सुअवसरको कुरा हो।”
उनले आफ्नो बुबाको कथा सुनाउने बानीबाट प्रेरणा लिइन् र प्रकृतिप्रतिको प्रेम बढाइन्, जसले उनलाई “मानवभन्दा बाहिरको संसारमा आँखा खोल्न” मद्दत गर्यो।
प्रधानको पारिवारिक पृष्ठभूमि र नैतिक दुविधाले उनको व्यक्तिगत विकासमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ। उनका बुबा पोल्ट्री उद्योगमा हुनुहुन्छ, जुन परिवारको 'पायोनियर' व्यवसाय हो, तर उनी भन्छिन्: “पोल्ट्री उद्योगको एकदम गहिरो र अँध्यारो पक्ष छ... यो बाबाको स्वभावको पूर्णतया विपरीत छ।”
उनले आफ्ना बुबालाई २५ वर्षसम्म यस दुःखबाट गुज्रिरहेको देखेकी छिन्, जसले उनलाई आफ्ना जुनून पछ्याउनु कति ठूलो सुअवसर हो भन्ने महसुस गराएको बताउँछिन्, “सबैले त्यो मौका पाउँदैनन्।”
बोट–बिरुवा र जनावरलाई अत्यन्त माया गर्ने श्रीच्छा प्रधानले ती प्राणीहरूको संरक्षण नभएको र तिनलाई नबुझेकै कारण हामी वातावरणीय तथा मौसम परिवर्तन(चुरेकाे विनास : मधेश प्रदेशमा सुक्खा संकट ग्रस्त) मारमा परिरहेको बताइन् । सन् २०१९ मा सुरु गरेको ‘दिगो प्रणाली’ नामक परियोजना अहिले धेरै अगाडि पुगिसकेको छ। यही परियोजनालाई उनले ‘मिस वर्ल्ड’ का लागि ‘ब्युटी विथ पर्पस’का रूपमा अघि बढाउने योजना बनाएकी छिन्।
यस परियोजनाभित्र एउटाले उत्पादन गरेको फोहोर अर्कोका लागि स्रोत र कच्चापदार्थ हुनसक्छ भन्ने सिद्धान्त अपनाइएको छ। यसमा थुप्रै युवालाई ‘इको–साथी’ का रूपमा जोड्दै लैजाने श्रीच्छा प्रधान, मिस नेपाल २०२३ को योजना छ।
श्रीच्छा प्रधान, मिस नेपाल २०२३ले भनिन्, “स्थानीय उत्पादनलाई ग्रोसरी मार्ट, सुपरमार्केटलगायतमा सानो ठाउँ दिएर प्रवर्द्धन गर्न सकिन्छ। यसैभित्र दिगो पाठशाला, दिगो प्रकृति लगायतका परियोजनाहरू रहने छन्।”
धेरै पहिले नेपाल टेलिभिजनबाट प्रसारण हुने ‘टुन टाइम’ नामक बाल कार्यक्रमकी उद्घोषिका रहेकी श्रीच्छा प्रधान त्यसबेला ‘आईटी’, ‘भेटनरी’ आदि पढ्न सबैले सुझाउँथे, तर आफू भने केही नयाँ क्षेत्रमा ज्ञान हासिल गरी पृथक् काम गर्न चाहन्थिन्।
विदेशको पढाइले आफूभित्रका सबै खुबीलाई बाहिर ल्याउन मद्दत गरेको बताउने उनी त्यहाँ सुनेको ‘सफ्ट फ्रन्ट, स्ट्रङ ब्याक’ वाक्यांशबाट निकै प्रभावित भएको बताउँछिन्।
श्रीच्छा प्रधान, मिस नेपाल २०२३ को उद्देश्य वातावरणसँग जोडिएको दिगो फेसन, दिगो उद्यम र दिगो परिवर्तनमा आधारित छ। जलवायु परिवर्तनका लागि उनले महिलासँग काँधमा काँध मिलाएर अघि बढ्ने योजना बनाएकी छिन्। “महिला नरम भावनाका हुन्छन्, सबैका लागि सोच्ने गुण उनीहरूमा हुन्छ,” उनले भनिन्, “यही गुणलाई वातावरण र मौसम परिवर्तनका क्षेत्रमा उपयोग गर्न सकियो भने त्यसको प्रभाव उत्तम र सकारात्मक हुन्छ।”
प्रधान घरको परम्परागत परिभाषालाई चुनौती दिन्छिन्। उनका लागि “घर भनेको कार्यक्रमपछि फर्किने चार भित्ते संरचना होइन, बरु हामीले ती रूखहरू, ती नदीहरू, चराहरूसँग र अहिले हामी रहेको ठाउँसँग बनाउने सम्बन्ध हो।”
उनका लागि करुणा कुनै पनि समाधानको केन्द्रमा हुनुपर्छ: “यदि हामीले गरिरहेको जुनसुकै कुराको हृदयमा करुणा छैन भने, हामी कतै पुग्दैनौं।”
उनले प्रार्थना झण्डालाई यसको उदाहरणको रूपमा उल्लेख गर्छिन्, किनभने तिनीहरूले “विश्वभरका सबै विभिन्न प्रजातिहरूको लागि” प्रार्थनाहरू प्रदान गर्छन्।
श्रीच्छा प्रधान, मिस नेपाल २०२३ ले आफ्नो ‘प्रोजेक्ट’ (पञ्चबुद्ध) लाई परम्परागत सीमाभन्दा पर राख्न चाहन्थिन्: “म जुन कुरा बनाउन चाहन्थें, जुन कुरा हामीले आफ्नो हृदयमा महसुस गर्यौं, त्यो निश्चित समयसीमाभन्दा पर, पुस्तासम्म रहने थियो।”
श्रीच्छा प्रधानले आफू समस्या समाधान गर्न नभई समाधान खोज्न लागेको कुरा स्पष्ट पार्छिन्: “म कुनै समस्या पत्ता लगाउन परियोजनाको लागि वरिपरि घुम्ने छैन ताकि म त्यसलाई समाधान गर्न मद्दत गर्न सकूँ। म पर्याप्त समाधान भएको ठाउँमा अनुसन्धान गर्न जाँदैछु जुन म संसारमा लैजान सक्छु र भन्न सक्छु कि त्यो नै मुख्य कुरा हो।”
श्रीच्छा प्रधान, मिस नेपाल २०२३ को भनाइ छ: “हामीसँग कुनै समस्या छैन, हामीसँग तपाईंले सुन्नुपर्ने समाधानहरू छन्।”
आफूलाई “कथा सुनाउने (storyteller)” भन्दा “कथा फुसफुसाउने (story whisperer)” को रूपमा परिभाषित गर्दै, प्रधानले ती स-साना कथाहरू सुन्नुको महत्त्वमा जोड दिन्छिन्: “यदि हामीले ती विभिन्न कथाहरू, त्यो रूखको कथा जसले सबै परिवर्तन देख्यो, सुन्नको लागि एक क्षण दिन सक्यौं भने, हामी तिनीहरू कति बुद्धिमान छन् भनेर बुझ्न अलिकति नजिक पुग्न सक्छौं।”
उनका लागि, पञ्चबुद्ध परियोजना पनि यही भावनामा आधारित छ-जब “सबै अराजकता पछि अलिकति शान्ति चाहिन्छ,” तब मात्र यसको महत्त्व बुझिन्छ।
श्रीच्छा प्रधान, मिस नेपाल २०२३ ले दिगो प्रणाली निर्माणमा समर्पित इको-भेञ्चर “दिगो प्रणाली” स्थापना गरेकी छिन् । हाम्रो आगामी मिस वर्ल्डको लागि उनका उद्देश्यसहित नेपालको सुन्दरतालाई ‘पञ्च प्रणाली’ भनिन्छ, प्रधानको उद्यम ‘दिगो प्रणाली’को विस्तार, जसको शाब्दिक अर्थ ‘सस्टेनेबल सिस्टम’ हो।
यसले नेपालको हरेक कुनामा फहराइएका पाँच प्रार्थना झण्डा र समग्र जलवायु कार्यको सन्देश दिन खोज्दछ। परियोजना स्थल, एक नमुना समुदाय, काठमाडौं उपत्यकाको मुटुमा रहेको पाटनको “पिलाछे” मा छ, जहाँ कृषिसँग जोडिएका आदिवासी समुदायहरू बस्छन्।
सायद, हामी विगत र भविष्यका पुस्ता दुवैका लागि हाम्रो आदिवासी ज्ञानलाई पुनर्जीवित गर्ने अन्तिम पुस्ता हौं। त्यसैले, यो पहल पहिलेभन्दा धेरै समयसापेक्ष छ-केवल एक देशको लागि मात्र होइन, विश्वव्यापी समुदायको लागि पनि।
सफलतालाई पुनः परिभाषित गर्दै, सफलता भनेको जित्नु वा रूढीवादी सोचहरूमा फिट हुनु होइन, तर सत्यतापूर्वक बाँच्नु, साहस र विशेषाधिकारका साथ आफ्नो उद्देश्यलाई पछ्याउनु, र आफ्नो समुदाय र संसारको दयालु प्रतिनिधि हुनु हो।
साथै, सुन्ने शक्तिको मूल्य: “तपाईंलाई आवश्यक पर्ने भनेको उनीहरूलाई समय दिनु हो र तपाईंले धेरै सुन्दर उत्तरहरू फेला पार्नुहुनेछ।”
प्रकृति र हाम्रा पुर्खाहरूको कथाहरू सुन्नुमा नै हामीलाई आवश्यक समाधानहरू छन्, भन्छिन् २०२३ मिस नेपाल श्रीच्छा प्रधान ।
प्रतिकृया दिनुहोस