पाल्पा, असार १० गते । ‘लागु औषध दुरुपयोग तथा अवैध ओसार–पसारविरुद्धको अन्तर्राष्ट्रिय दिवस’ (२६ जुन) को अवसरमा नेपाल प्रहरीसहित विभिन्न सुरक्षा निकाय र स्थानीय संघ-संस्थाको संयुक्त सहभागितामा मुलुकभर सचेतना अभियान सञ्चालन गरिएको छ। पाल्पा दरबार संग्रहालय प्राङ्गणमा सम्पन्न सचेतनामूलक कार्यक्रम त्यसैको एक सशक्त उदाहरण बन्यो।

कार्यक्रममा सुरक्षाकर्मी, विद्यार्थी, शिक्षक, स्वास्थ्यकर्मी, महिलासंघका प्रतिनिधि र समाजसेवीहरूको सहभागिता उल्लेखनीय रह्यो। उनीहरूले हातमा प्लेकार्ड बोकेर लागुऔषधको दुष्प्रभावबारे जनचेतना फैलाउने प्रयास गरे। कार्यक्रमको उद्देश्य भनेको ‘लागुऔषधको शून्य सहनशीलता’ प्रति समाजलाई सचेत गराउनु थियो।

सन्देश मात्र होइन, व्यवहारिक हस्तक्षेपको खाँचो

नेपालमा पछिल्लो दशकमा लागुऔषध प्रयोगमा उल्लेख्य वृद्धि देखिएको छ। विशेष गरी युवावर्गमा यो समस्या महामारीसरह फैलिएको छ। नेपाल प्रहरीको तथ्यांक अनुसार, पछिल्लो पाँच वर्षमा लागुऔषध कारोबारमा संलग्न व्यक्तिहरूको संख्या दोब्बर भएको छ। तर उपचार र पुनर्स्थापना सेवा भने नगण्य छन्।

त्यसैले, २६ जुन मनाउनु केवल औपचारिकताको विषय बन्न नदिई राज्य संयन्त्र, शिक्षा प्रणाली, स्वास्थ्य सेवा, समुदाय र सञ्चारमाध्यमबीच समन्वयात्मक प्रयास जरुरी छ।

पाल्पाको कार्यक्रम किन विशेष थियो ?

१. सामूहिक सहभागिता: सुरक्षा निकाय, विद्यार्थी र समुदायबीचको सहकार्यले सार्वजनिक सचेतना अभियानको सामूहिकता दर्शायो।

२. स्थानको प्रतीकात्मकता: ऐतिहासिक पाल्पा दरबारको प्राङ्गणबाट सुरु गरिएको अभियानले नेपाली सभ्यता र राष्ट्रप्रीयता सन्देशसँगै चेतना विस्तार गर्ने उद्देश्य बोकेको छ।

३. सांकेतिक विरोध: प्लेकार्ड र ब्यानरमार्फत सन्देश दिइयो-“ड्रग्सलाई होइन, जीवनलाई हो भनौं।”

४. युवा केन्द्रित अभियान: कार्यक्रमको केन्द्रमा रहेका विद्यार्थीहरूले यसलाई केवल हेर्ने हैन, बुझ्ने र आफूले पनि सचेतनाको वाहक बन्ने अवसरको रूपमा लिएका छन्।

राज्यकाे भूमिका र चुनौती के ?

नेपाल प्रहरी, सशस्त्र प्रहरी र एनसीसीसी लगायतका निकायले लागुऔषध नियन्त्रणमा आफ्नो प्रयास गरिरहे पनि कानूनी झमेला, खुला सीमामा सुरक्षा निकाय, प्रशासानबीचमा समन्वयको कमी, नाफामूलक आपराधिक नेटवर्कका कारण अभियान प्रभावकारी हुन सकिरहेको छैन। यसकारण:

सजाय मात्र होइन, पुनर्स्थापनाको सशक्त व्यवस्था आवश्यक छ।

शिक्षा प्रणालीमा लागुऔषध सचेतना पाठ्यक्रमका रूपमा समावेश गरिनुपर्छ।

नगरपालिकादेखि केन्द्रसम्म समन्वय र पुनःस्थापना केन्द्र विस्तार गर्नुपर्छ।

निष्कर्ष: चेतनाको पहिलो पाइला, कार्यान्वयनको चुनौती

पाल्पा जस्ता जिल्लाबाट सुरु हुने सचेतनाको बीउले राष्ट्रभर व्यापकता पाउने अपेक्षा राख्न सकिन्छ। तर, चेतनामूलक कार्यक्रममात्रले समस्या समाधान हुँदैन।

लागुऔषध दुरुपयोगको मूल कारण- बेरोजगारी, पारिवारिक विघटन, सामाजिक एक्लोपन आदि-लाई सम्बोधन गर्ने दीर्घकालीन नीति र स्रोत सुनिश्चित नगरी यो अभियान केवल फोटो सेसनमा सीमित हुने खतरा छ।

२६ जुनको चेतना सफल तब हुन्छ, जब प्रत्येक विद्यालय, घर, टोल र प्रशासनले 'नाे भनौं लागुऔषधलाई' भन्ने केवल नारामा हैन, व्यवहारमा रूपान्तरण गर्ने आँट गर्छ।

– विश्लेषण: साँघु न्यूज डटकम
(तस्बिर सौजन्य: Palpa District Police)