२०८२  असार ५, काठमाडौं । आज गृह मन्त्रालयले तीन जिल्लाका प्रमुख जिल्ला अधिकारी (सिडिओ)हरूको सरुवा गर्दै एक महत्वपूर्ण प्रशासनिक फेरबदल गरेको छ। यस निर्णयले स्थानीय प्रशासनमा नयाँ ऊर्जा ल्याउने अपेक्षा गरिए पनि यसभित्रको राजनीतिक र नौकरशाही समीकरणलाई लिएर चर्चा पनि बढ्न थालेको छ।

कुन-कुन सिडिओ कहाँ गएका ?

गृह मन्त्रालयको आज सार्वजनिक निर्णय अनुसार: भक्तपुरका प्रमुख जिल्ला अधिकारी गोपाल प्रसाद अर्याललाई अर्घाखाँची पठाइएको छ। कास्की जिल्लाबाट झिकिएका सहसचिव भरतमणि पाण्डेलाई भक्तपुरको सिडिओ बनाइएको छ। अर्घाखाँचीका सिडिओ वेदप्रसाद अर्याललाई गृह मन्त्रालय तानिएको छ।

भरतमणि पाण्डे : "बरण्डाबाट प्रशासनिक शक्ति केन्द्रतिर"

नयाँ नियुक्ति पाएका सहसचिव भरतमणि पाण्डे केही समयदेखि गृह मन्त्रालयमा सक्रिय जिम्मेवारीविहीन अवस्थामा ‘बरण्डा प्रशासन’को संज्ञामा बसिरहेका थिए। कास्की जस्तो प्रमुख पर्यटकीय जिल्ला सम्हालिसकेका पाण्डेलाई भक्तपुर जस्तो प्रशासनिक हिसाबले संवेदनशील जिल्लामा पठाइनुलाई "पुनः फ्रन्टलाइनमा फिर्ती"को रूपमा हेरिएको छ।

भक्तपुर, राजधानी नजिकको जिल्ला भएकाले सरकारको हरेक प्रशासनिक कामकारबाहीमा सिधा नजर पुग्ने क्षेत्र हो। यहाँको नेतृत्व गृह मन्त्रालयले विशेष ध्यान दिएर गर्छ। त्यसैले भरतमणि पाण्डेको आगमनलाई गृह मन्त्रालयभित्रको समीकरणसहितको सन्देशको रूपमा हेरिएको छ।

गोपाल प्रसाद अर्यालको अर्घाखाँची सरुवा : पदोन्नति या पछाडि धकेल ?

भक्तपुरमा सन्तुलित र संयमित शैलीमा काम गरेका गोपाल प्रसाद अर्याललाई अर्घाखाँची जस्तो तुलनात्मक रूपमा कम चर्चित जिल्लामा पठाइएकाले यो निर्णयप्रति मिश्रित प्रतिक्रिया देखिएको छ। केहीले यसलाई "विश्वासपात्रलाई विकेन्द्रित जिम्मेवारी" दिन खोजिएको भनेका छन्, भने केहीले "राजनीतिक निर्देशनअनुसारको हदबन्दी" भनेर व्याख्या गरेका छन्।

वेदप्रसाद अर्याल गृह मन्त्रालय तानिँदा नयाँ जिम्मेवारीको प्रतीक्षा

अर्घाखाँचीमा सेवा गरिरहेका वेदप्रसाद अर्याललाई गृह मन्त्रालय तानिएको छ। उनको स्थानमा भक्तपुरबाट सरुवा गरिएका गोपाल अर्याल जान लागेका छन् । वेदप्रसाद अर्यालको नयाँ भूमिकाबारे स्पष्ट जानकारी नआए पनि मन्त्रालयमा उनी कुनै महाशाखाको नेतृत्व सम्हाल्ने अड्कल गरिएको छ।

सरुवाको निहितार्थ : सामान्य प्रशासन, कि शक्ति सन्तुलन ?

आजको सरुवा सामान्य प्रशासनिक निर्णयजस्तो देखिए पनि पछिल्लो समय मन्त्रालयभित्र असन्तुलित, अप्रजातान्त्रिक शैली र सशक्त सचिवीय खेमाको प्रभाव, मन्त्रीको कार्यशैली, र सत्तारूढ गठबन्धनको सन्तुलनको पृष्ठभूमिमा यस्तो निर्णय आएको विश्लेषकहरू बताउँछन् ।

भक्तपुर र कास्की दुवै जिल्लामा सिडिओको भूमिकाले सिधा संघीय सरकारको छविमा प्रभाव पार्ने भएकाले यी ठाउँमा कसलाई पठाउने भन्ने निर्णय त्यत्तिकैमा गरिएको मानिंदैन । विशेषगरी भरतमणि पाण्डेलाई प्रशासनिक भूमिकामा पुनः फर्काउनु, मन्त्रालयको आन्तरिक सन्तुलन मिलाउने प्रयत्नको रूपमा पनि व्याख्या भइरहेको छ।

निष्कर्ष

सिडिओ सरुवाको यो निर्णय सामान्य प्रशासनिक प्रक्रिया मात्रै होइन, यसले सत्ता, शक्ति र सेवाको त्रिकोणलाई संकेत गर्दछ। अब भक्तपुरको प्रशासन भरतमणि पाण्डेले कसरी सम्हाल्छन् ? गोपाल अर्याल अर्घाखाँचीमा कस्तो नयाँ दृष्टिकोण ल्याउँछन् ? र गृह मन्त्रालयमा तानिएका वेदप्रसाद अर्याल कुन भूमिकामा देखिन्छन् ? – यी प्रश्नको उत्तर आउँदो दिनमा स्पष्ट हुनेछ।