नेपाली नेपालको माया छ कि छैन !
धेरै खेल्यौ नेपालको तिमी छाती माझ !!
तिम्रो छातीमाथि पनि नेपाल छ कि छैन !!
गोपाल योन्जनको स्वर शब्द र संगीत रहेको देश प्रेम संग सम्बन्धित गीत, “नेपाली–नेपालको माया छ कि छैन...” हो । गोपाल योन्जनले धेरै कालजयी गीत गएका छन्, संगीत दिएका छन् र स्वर सम्राटसंग उनको मित नाता रहेको थियो ।
प्रस्तुत गीतमा गोपाल योन्जनले नेपाल देश जहाँ मानिसले आफ्नो जन्मलियांै त्येसको मायाँ गर्छ गर्दैन भन्ने कुरा प्रश्नको रुपमा राखेका छन् । सायद तत्कालीन अवस्थामा खुलारुपमा बोल्न लेख्ने स्वतन्त्रता थिएन । उनले नेपालीलाई नेपालको मायाँ छ कि छैन भनि सोद्धै गर्दा नेपालमा धेरै राजनीति, आर्थिक, सामाजिक आदि कार्य गरेर प्रयोग नेपाली भूमिमाथि गरेको कुरा भन्छन् योन्जन । नेपाललाई धेरै प्रयोग ग¥यांै तर तिम्रो अन्तस्करणमा नेपाल छ कि छैन वा नेपाललाई केवल एउटा माध्यम बनाएको हो वा नेपालप्रति तिम्रो साँच्चिकै मायाँ छ छैन भनि सोधेका छन् । यो प्रश्न सांकेतिक रुपमा सोधेका छन् तर यसको गहिराई तीब्र र गहिरो छ ।
आशावादी वा आशाहीन महसुस गर्नु भनेको देशको बारेमा व्यक्तिको व्यक्तिगत धारणा हुन सक्दछ । अहिलेको अवस्थाको कारणले गर्दा केवल निराश महसुस गर्दै बस्नु मात्र समस्याको समाधान कदापि होइन । एक असल नागरिकको रूपमा आफ्नो भूमिका गर्ने प्रयास गर्नु पनि हाम्रो कर्तब्य हो ।
निम्न परिस्थितिहरूको कारणले गर्दा नेपालमा युवा र सर्बसाधारणले निराश महसुस गरिरहनुभएको हुन सक्छ : राजनीतिज्ञहरूले आफ्नो आवश्यक भूमिका निभाएका छैनन् । मानिसहरु कसरी हेर्छन् भन्ने आधारमा यो बिचको दुरी घटाउने उपाय हेर्नु पर्छ । यसलाई समाधान गर्न आवश्यक छ ।
भनिन्छ , अशल शासन् वा भ्रस्टाचार मुक्त मुलुक सबै तहबाट निर्मूल हुनु पर्छ । कुनै डकुमेन्टको प्रतिलिपि लिन लिन चाहेको अफिसमा पनि फाइल खोज्न पैसा दिनु पर्छ भने के त्यो सुशासन हो ? जनतालाई भ्रममा पार्नु हुँदैन ।
मुलुक भित्रनै रोजगारीका अवसरहरू पर्याप्त भए, व्यवसाय गर्न सहज हुन्थ्यो, शिक्षाको गुणस्तर राम्रो हुन्थ्यो भने–धेरै नेपाली यति उल्लेख्य संख्यामा विदेश जाने थिएनन् होला । सरकारले नीतिगत सुधार, लगानी प्रवद्र्धन, युवालाई उद्यम गर्न प्रेरणा दिने कार्यक्रम ल्याउनुपर्छ ।
अर्कोतर्फ, नेपाल सरकारको नीति अझै विदेश पठाउनेमा केन्द्रित छ । विदेश जान चाहनेलाई तालिम दिने, श्रम अनुमति दिने काममा बढी ध्यान छ । तर, फर्किनेको पुनस्र्थापना, सिपको उपयोग, लगानी भिœयाउने नीति भने कमजोर छन् । निम्न कारणहरूले हामीलाई आशावादी बनाउने छ : एउटा देशको कल्पना गर्नुहोस् जहाँ मानिसहरूलाई भ्रम पर्दैन । यसका लागि एकलतामा नभई रचनात्मक विकास गर्नुपर्छ । मिस्टर एक्सले निश्चित अफिसमा काम गरेमा आफन्त मिस्टर एक्समार्फत काम पाउँछन् भन्ने सर्वसाधारणको मानसिकता छ । तर, उही मानिसहरूले गुनासो गर्नेछन् र विलाप गर्नेछन् यदि एक्स उनको आफन्त होइनन् ।
हाम्रो देशको भविष्यप्रति धेरैजसो नेपालीहरू किन निराशावादी छन् ? कारण धेरै छन् । केही प्रमुख कारणहरू हुन्–सुस्त आर्थिक वृद्धि हाम्रो देशले यस दशकमा विभिन्न ऐतिहासिक राजनीतिक परिवर्तनहरू देखेको छ । ०६२÷६३ को जनआन्दोलन–२, शाह वंशको अन्त्य, माओवादी विद्रोहको अन्त्य र मूलधारको राजनीतिमा प्रवेश, मधेश आन्दोलन, देशको महासंघ, राज्यलाई धर्मनिरपेक्ष घोषणा, राजतन्त्रवादीको जुलुस । राजा महेन्द्र, बीपी कोइराला (कम्तीमा, उनीहरुसँग नेपालका लागि विकाशको भिजन थियो) र मदन भण्डारी (उनी स्पष्ट र साहसी थिए) बाहेक, लाग्दैन कि हामीसँग अहिलेसम्म कुनै क्यारिज्म्याटिक नेता छन् । प्रचण्डले सुरुमा ठूला प्रतिवद्धता देखाए तर अहिले उनी बढी हारेका देखिन्छन् ।
पर्खनुहोस् । भर्खरै बिग ३ (केपी, शेर र प्रचण्ड)ले पर्याप्त बुद्धि र विवेक देखाएका छन् । देश अप्ठ्यारो अवस्थामा छ । राजनीतिमा मात्र होइन, जताततै कुशासन छ । शिक्षा प्रणालीको कुरा गर्दा धेरै पहिले कवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाले ‘हाम्रो अङ्ग्रेजी लण्डनमा बिक्दैन’ भनी प्रख्यात भनाई राखेका थिए । यो अहिले थप सत्य हो वा होइन भन्ने छलफलको विषय भएको छ । क्ष्भ्ीत्क् मा सहभागी हुने उम्मेदवारहरु मध्ये कतिले ६.५ अंक ल्याउन सक्छन् ? परिस्थिति बदलिएको छ ।
विद्यालयहरूमा अंग्रेजी अनिवार्य छ । सरकारी वा निजी । यद्यपि, व्याकरणका केही नियमहरू सिक्नु बाहेक, विद्यार्थीले कुनै कार्यात्मक अंग्रेजी सिपहरू प्राप्त गर्न सक्दैन । अंग्रेजी धेरै माझ एउटा उदाहरण मात्र हो । इन्जिनियरिङ कलेजहरू जङ्गली झाडीझैँ बढेका छन् । नेपाल सबै प्रकारका इन्जिनियरहरुसंग दौडिरहेको छ तर बजारले उनीहरुलाई लिन सक्दैन । पहिले नै भनिएझैं आर्थिक वृद्धि हुन सकेको छैन ।
वाणिज्य÷व्यवस्थापन विद्यार्थीहरूसँग कुनै आशा छैन । शिक्षा प्रणाली कुप्रबन्धन, कम गुणस्तरका शिक्षक, न्यून समग्र कार्यसम्पादन र अन्तिम परिणाम विद्यार्थीको लागि कम समग्र प्रतिफलको दुष्चक्रबाट ग्रस्त छ । अन्त्यमा हामीसँग असक्षम/अदक्ष/कम गुणस्तरको जनशक्ति, चिन्तक, वैज्ञानिक, इन्जिनियर, डाक्टर, कलाकार, संगीतकार र धेरै छन् ।
समग्र स्थिति चरम बेरोजगारी, गरिबी, कुशासन, सडक र सार्वजनिक यातायातको दयनीय अवस्था, निरन्तर बढ्दै गएको मुद्रास्फीति, महँगो स्वास्थ्य प्रणाली, बढ्दो साम्प्रदायिक तनाव, भारतको हाम्रो मामिलामा निरन्तर हस्तक्षेप (त्यसैले हामीलाई आफ्नै बलमा बढ्न नदिने) नेपालप्रतिको आशाविहीन योगदानका अन्य कारण हुन् ।
नेपाल गरिब होइन, गरिब देश थियो । नेपाल गरिब छ किनभने हाम्रा जनताले नेपाल कसरी धनी बन्ने भन्दा पनि नेपाल किन गरिब भन्ने कुरा गर्न मन पराउँछन् । मैले र मेरा समकालीनले त्यही पाठ पढेर आयौ, “नेपाल भूपरिवेष्ठित र गरिब देश हो, दक्षिण एसियामा दुई ठूला देश भारत र चीनको बीचमा अवस्थित छ ।”
नेपालमा आशा छ । जलविद्युत, पर्यटन हर्बल स्वास्थ्य पर्यटन (दक्षिण एसियामा सस्तो स्वास्थ्य सुविधा छ) कृषि र अन्य धेरै । यो सबै हामीले आफूलाई कत्तिको अन्वेषण गर्छौं त्यसमा भर पर्छ । (क्रमशः) (साँघु साप्ताहिक, २०८२ वैशाख १५)
प्रतिकृया दिनुहोस