काठमाडौं, असार २६ । सुदूरपश्चिम नेपालको अत्यन्तै कठिन भूगोल, उच्च हिमाली उचाइ र सांस्कृतिक ऐतिहासिक महत्व बोकेको बडी मालिका मन्दिरको पुनर्निर्माण कार्य नेपाली सेनाले सफलतापूर्वक सम्पन्न गरेको छ।

बाजुराको मल्लागिरी पर्वतमा अवस्थित ४२२० मिटरको उचाइमा रहेको यस मन्दिरको पुनर्निर्माण कार्य २०८१ सालको चैत २८ गते आरम्भ गरिएको थियो, जुन मिति २०८२ असार २३ गते सम्पन्न भएको हो।

नेपाली समाजमा बडी मालिका मन्दिर मात्र धार्मिक आस्थाको प्रतीक होइन, यो पहिचान, साहस र साझा संस्कृतिक विरासतको केन्द्र पनि हो।

🛕 पुरातात्त्विक संरक्षण र पुनर्निर्माणको नमूना कार्य

प्राचीन संरचना संरक्षणको मार्गदर्शक प्राचीन स्मारक संरक्षण ऐन २०१३ (संशोधित) अन्तर्गत रहँदै, मन्दिरको पुनर्निर्माण कार्य पुरातत्त्व विभागको अनुमोदित डिजाइन, प्राविधिक सहयोग, तथा स्थानीय तहहरूको सहकार्यमा सम्पन्न गरिएको हो।
विशेषगरी यस कार्यमा परम्परागत निर्माण सामग्री (ढुंगा, काठ, माटो, चिना, धातु) को प्रयोग गरिएको छ, जसले मन्दिरको मौलिक स्वरूपलाई पूर्णतः यथावत राख्न मद्दत पुर्‍याएको छ।

🏔 विपरीत परिस्थितिमा पनि सम्पन्न कार्य

नेपालको एक अत्यन्त दुर्गम तथा हिमाली क्षेत्र मानिने मल्लागिरी पर्वतको कठोर मौसम, पहुँचको समस्या, सामग्री ढुवानीका कठिनाइबीच पनि करिब २ महिनाको अवधिमा काम सम्पन्न हुनु ठूलो उपलब्धि हो।

यस पुनर्निर्माण अभियानमा रक्षा मन्त्रालय, संस्कृति पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालय, पुरातत्त्व विभाग, बडी मालिका र त्रिवेणी नगरपालिकाहरू, मन्दिरका पूजारी नेत्रप्रसाद उपाध्याय, भक्तपुर–ललितपुरका दक्ष कालीगढहरू तथा स्थानीय बासिन्दाहरूको सक्रिय भूमिका रह्यो।

🙏 आस्थाको केन्द्र खुला नै रह्यो

पुनर्निर्माणको सम्पूर्ण अवधिभर मन्दिर श्रद्धालुहरूको लागि खुला राखिनु पुनर्निर्माणको विशेष पक्ष रह्यो। परम्परा र सेवा बीचको सन्तुलन राख्दै नेपाली सेनाले भक्तजनको धार्मिक भावनालाई पनि ध्यानमा राखेको देखिन्छ।

🪔 बडी मालिका–संस्कृति, शक्ति र एकताको प्रतीक

बडी मालिका देवीलाई शक्ति र संरक्षणको स्वरूपका रूपमा पूजिन्छ। हरेक वर्ष विशेषतः जनै पूर्णिमा र भाद्र शुक्ल पक्षमा यहाँ लाखौं श्रद्धालु आउने गर्दछन्। मन्दिरको पुनर्निर्माणले तीर्थ यात्राको सहजता र धार्मिक पर्यटनको सम्भावनालाई पनि प्रवर्द्धन गर्ने अपेक्षा गरिएको छ।

🛡 नेपाली सेनाको ‘राष्ट्र सेवा’को उदाहरणीय प्रयास
सामान्यतः सुरक्षा कार्यमा खटिने नेपाली सेनाले पछिल्ला वर्षहरूमा समाज, संस्कृति र राष्ट्रिय सम्पदाको संरक्षणमा अग्रसर भूमिका खेल्दै आएको छ। यस मन्दिर पुनर्निर्माण पनि सेनाको बहुआयामिक राष्ट्रसेवा अभियान अन्तर्गत पर्छ।

📜 निष्कर्ष
बडी मालिका मन्दिरको पुनर्निर्माण केवल ईँटा–ढुंगाको संरचना निर्माण मात्र होइन, यो आस्थाको पुनर्स्थापना, सांस्कृतिक सम्पदाको सम्मान, र विकट क्षेत्रका जनताप्रतिको जिम्मेवारीको अभिव्यक्ति पनि हो।
नेपाली सेनाको पहलकदमी, राज्यका निकायहरूको समन्वय र स्थानीयको सहयोगले असम्भव जस्तो देखिने काम सम्भव बनेको छ। अब बडी मालिका मन्दिर नयाँ स्वरूपमा झनै श्रद्धा, आकर्षण र एकताको प्रतीक बन्नेछ।

📌 विशेष टिप्पणी
धार्मिक सम्पदाको संरक्षण केवल पूजाआजा वा आस्थासँग सीमित छैन। यो हाम्रो सामाजिक स्मृति, सांस्कृतिक पहिचान र भावी पुस्ताप्रतिको जिम्मेवारी पनि हो — जसको उत्कृष्ट उदाहरण बनेको छ बडी मालिका मन्दिर पुनर्निर्माण।