असार ५, २०८२ | काठमाडौँ/दैलेख ।  नेपाल सरकारको खानी तथा भूगर्भ विभाग (Department of Mines and Geology–DMG) को प्रारम्भिक अध्ययन अनुसार, कर्णाली प्रदेशअन्तर्गत पर्ने दैलेख जिल्लामा करिब ११२ अर्ब क्युबिक मिटर (112 BCM) प्राकृतिक ग्यास रहेको अनुमान गरिएको छ। यो अहिलेसम्मको नेपालको इतिहासमै सबैभन्दा ठूलो प्राकृतिक स्रोतको प्रारम्भिक खोज हो, जसले नेपालको ऊर्जा क्षेत्र र समग्र अर्थतन्त्रमा ऐतिहासिक प्रभाव पार्न सक्ने सम्भावना देखिएको छ।

🔬 प्रारम्भिक अध्ययन, तर ऐतिहासिक आँकलन

खानी तथा भूगर्भ विभागले दिएको जानकारी अनुसार, यो प्रारम्भिक आँकलन विस्तृत अन्वेषण र भूगर्भिक परीक्षणपछि मात्रै पुष्टि हुनेछ। तर, हालसम्मको सर्वेक्षण तथा भू–आकृति विश्लेषणका आधारमा दैलेखको भूमिगत सतहमा व्यापक मात्रामा ग्यास संरचना (Gas Reservoir) देखिएको हो।

विभागका एक वरिष्ठ अधिकारीका अनुसार: “यो जम्मा प्रारम्भिक अनुमान हो, तर यदि यो पुष्ट भयो भने नेपाल ऊर्जा निर्यात गर्ने देश बन्ने दिशातर्फ अगाडि बढ्न सक्छ।”

🌍 क्षेत्रीय सन्दर्भमा गम्भीर सम्भावना

नेपालको वर्तमान ऊर्जा उत्पादन मुख्यतः जलविद्युतमा केन्द्रित रहेको अवस्थामा प्राकृतिक ग्यासको ठूलो भण्डार भेटिनु ऊर्जा विविधिकरण, औद्योगिककरण, र निर्यात क्षमताको विकासका दृष्टिकोणले अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छ।

भारत, बङ्गलादेश, र चीन जस्ता छिमेकी देशहरूमा ग्यासको माग उच्च छ। यस्तो अवस्थामा, नेपालले दैलेखबाट ग्यास उत्पादन तथा प्रशोधन गर्न सकेमा आर्थिक रूपमा ठूलो लाभ उठाउन सक्छ।

🏭 ग्यासको अनुमानित परिमाण के हो ?

कुल अनुमानित भण्डार: 112 Billion Cubic Meters (BCM)

सन्दर्भका लागि:

यो परिमाण पाकिस्तानको वार्षिक ग्यास उपभोगभन्दा पनि धेरै हुन सक्ने अनुमान गरिएको छ।

यदि भण्डार उपयोगमा ल्याइयो भने, नेपालका लागि २०–२५ वर्षको ऊर्जा स्वावलम्बनको आधार बन्न सक्छ।

🔧 अब के हुन्छ ?

अब खानी तथा भूगर्भ विभागले यो प्रारम्भिक अनुमानलाई पुष्टि गर्न विस्तृत भू–वैज्ञानिक अन्वेषण (Detailed Geological Survey), साइड बोरिङ, सेइस्मिक टेस्ट र नमुना उत्खनन सुरु गर्ने तयारीमा रहेको छ।

सरकारले अन्तर्राष्ट्रिय लगानीकर्ताहरूलाई आकर्षित गर्न र सार्वजनिक–निजी साझेदारीमा उत्पादन प्रक्रिया अघि बढाउन रणनीति बनाउने संकेत दिइएको छ।

🔎 चिन्ताहरू र आवश्यक सावधानी

विशेषज्ञहरूका अनुसार, यसप्रकारको विशाल स्रोतको अन्वेषणले स्थानीय पर्यावरण, जमिन उपयोग, जनजीवनमा प्रभाव पार्न सक्छ। त्यसैले सामाजिक र पर्यावरणीय मूल्यांकन (ESIA) सँगै प्राविधिक र आर्थिक सम्भाव्यता परीक्षण आवश्यक हुनेछ।

📢 सरकारको प्रतिक्रिया चाहिँ के छ ?

ऊर्जा मन्त्रालय, उद्योग मन्त्रालय र कर्णाली प्रदेश सरकारका प्रतिनिधिहरूले यस विषयमा औपचारिक धारणा दिन बाँकी छ। तर, खानी तथा भूगर्भ विभागले रिपोर्ट सार्वजनिक गरेसँगै सञ्चार मन्त्रालयले यसलाई नेपालका लागि “रणनीतिक अवसर” को रुपमा व्याख्या गरेको जनाइएको छ।

📌 सारांशमा:
स्थान: दैलेख, कर्णाली प्रदेश

स्रोत: प्राकृतिक ग्यास

मात्रा (अनुमान): ११२ अर्ब क्युबिक मिटर

स्रोत निकाय: खानी तथा भूगर्भ विभाग, नेपाल सरकार

स्थिति: प्रारम्भिक अध्ययन, विस्तृत अन्वेषण बाँकी

📝 सम्पादन: साँघु डिजिटल डेस्क
📲 थप अपडेटका लागि www.sanghunews.com मा नियमित भ्रमण गर्नुहोस्।